زیارت از این دست اعمال است که رعایت شرایط و آداب در آن از شروط اصلی اثرگذاری است. لذا در روایات متعدد در خصوص زیارت قبور مطهر ائمه و حتی برخی امامزادگان (مانند حضرت معصومه (س)) به شرط زیارت همراه با معرفت تاکید شده است.
در این رابطه مثال خاک خوب برای رشد گیاه را میزنند که هرچقدر هم آب و نور و... کافی باشد اگر ریشه گیاه در خاک مناسب نباشد رشدی نخواهد کرد. در زیارت هم اگر دل ما مملو از محبت و معرفت امام نباشد صرف حضور فیزیکی و نشستن در کنار مرقد مطهر و ساعتها زیارتنامه خواندن چه بسا موجب رشد و کمال معنوی ما نشود.
روایت در این رابطه فراوان است. برای نمونه احمد بن محمد بن ابى نصر بزنطى نقل کرده است که در نامه امام رضا (ع) خواندم: به شیعیان من بگویید که زیارت من در پیشگاه خداوند برابر با هزار حج است. عرض کردم: هزار حج؟! فرمود: آرى به خدا سوگند، بلکه یک میلیون حج براى کسى که با شناخت مرا زیارت کند.
همچنین امام رضا (ع) فرمودند: کسی که قبر امام حسین (ع) را با معرفت زیارت کند خداوند گناهان گذشته و آینده او را می آمرزد.
همه مطالب فوق بیانگر این است که زیارت با جسم و از نزدیک قبور ائمه هرچند پسندیده و سفارش شده است لکن اصل و مغز زیارت را شامل نمیشوند. مغز زیارت را باید در دلهایمان ایجاد کنیم و چه بسا این شرایط خاص جهان و شیوع بیماری بتواند به ما کمک کند در کنار شوق به زیارت از نزدیک، دلهایمان را از دور ولی با توجه کامل متوجه قبر نورانی امام نماییم و چه بسا که این زیارت از راه دور برایمان در رشد معنوی و ثواب اخروی نافع تر باشد.
نکته پایانی اینکه با تامل در روایات در می یابیم معرفت، رابطه ای متقابل ایجاد می کند که به اندازه شناخت ما از معصومین، چهره ما نیز نزد آن بزرگواران شناخته شده می گردد.
در بصائر هلقام می گوید از امام باقر (ع) معنى آیه: «وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ یَعْرِفُونَ کُلًّا بِسِیماهُمْ» پرسیدم منظور از «عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ» چیست که بنابر آیه کسی داخل بهشت و جهنم نمی شود مگر با معرفی ایشان!؟
فرمود شما مگر یک مرد آشنا و وارد در قبائل خود ندارید که اشخاص خوب یا بد را می شناسد؟ گفتم چرا. فرمود ما همان مردانى هستیم که از چهره می شناسیم اشخاص را!
