نگاه

مهم ترین راه حل ها برای جلوگیری از بحرانی شدن و تنش آبی

با توجه به اینکه ما در مصرف و مدیریت منابع آب امروز مشکلات فراوانی داریم به طوری که برای آبی که قبلا در حد مسأله بود اکنون وارد مرحلۀ بحرانی شده ایم، حتما باید برای آن چاره ای فوری اندیشید
سید مصطفی میرسلیم- کشور ایران با حدود ۸۵ میلیون جمعیت، حدود ۸۷ میلیارد متر مکعب آب در سال مصرف می کند؛ این در حالی است که شش کشور همسایۀ ما در خلیج فارس( عربستان، عمان، بحرین، امارات، قطرو کویت) با حدود ۵۸ میلیون جمعیت فقط ۲۶ میلیارد متر مکعب آب مصرف می کنند. این یعنی ایران حدود دو و نیم برابر بیشتر از کشورهای منطقه و متوسط جهانی آبهای تجدید پذیر خود را مصرف می کند. بنابراین مسئله اساسی نه در انتقال و مدیریت توزیع آب، بلکه در مدیریت مصرف است .

در این شرائط در فلات مرکزی کم آب ایران که با روش انتقال آب بخشی از نیاز خود را برطرف نموده توّهم فراوانی آب شگل گرفته و برای مردمان این مناطق حقآبه ایجاد شده و سطح زیر کشت کشاورزی افزایش یافته و صنایع آب بر مثل فولاد و کاشی نیز ایجاد گردیده؛ توسعۀ ناپایدار کشاورزی و اقداماتی از این دست باعث شده تاکنون ۸۵ درصد از اندوختۀ آبی زیرزمینی خود را از دست بدهیم و نرخ بیابان زایی تشدید شود و ما به عنوان کشوری که شدیدترین فرسایش را دارد در جهان مطرح شویم و هر سال مقدار معتنابهی از خاک مفید سطحی کشور را که سرمایۀ بین نسلی است از دست بدهیم . شدت فرسایش خاک ما سه برابر متوسط آسیاست و بعلاوه همۀ این مسائل سبب شده تا تنوع زیستی ما در بدترین شرایط خود قرار گیرد.

متأسفانه در پیامدآن روش، نزاع و مناقشه بر سر آب که پیشتر بین کشور ما با کشورهایی نظیر افغانستان و عراق که با آنها حوضۀ مشترک آبی داریم، وجود داشت، این منازعه بر سر آب در داخل کشور هم تشدید شده، چون ما همۀ مسائل توسعۀ کشور را به آب گره زده ایم. در تمام دنیا صنایعی که به آب محتاجند در کنار دریاها احداث شده اند ولی صنایع کشور ما در جایی احداث شده اند که در تأمین آب شرب دچار مشکلند. طرح های انتقال آب بدون برنامه بین استان ها، توقع ایجاد کرده است. بدون داشتن الگوی کشت منظم در مناطقی مبادرت به اشتغالزایی در بخش کشاورزی کرده ایم که در حال حاضر گرفتار فقر آبی اند و دیگر به روشهای متعارف قادر به تأمین آب برای آن مناطق نیستیم.

با توجه به اینکه ما در مصرف و مدیریت منابع آب امروز مشکلات فراوانی داریم به طوری که برای آبی که قبلا در حد مسأله بود اکنون وارد مرحلۀ بحرانی شده ایم، حتما باید برای آن چاره ای فوری اندیشید؛ مهم ترین راه حل های مدیریت منابع آب و جلوگیری از بحرانی شدن و تنش آبی عبارتند از:

۱- اصلاح الگوی کشت۲- بهره گیری از آبیاری هوشمند۳- اصلاح جا نمایی صنایع بر اساس آمایش سرزمین و باز چرخانی آب در فرآیند تولید۴- بهسازی خطوط انتقال و جلوگیری از هدر رفت آب) متوسط هدر رفت آب درخطوط انتقال، جهان ۱۰ درصد و در ایران ۳۰ درصد است)۵- کاهش و قطع صادرات محصولات کشاورزی با آب بری بزرگ و افزایش واردات محصولات کشاورزی آب بر(آب مجازی (؛ برای مثال الان به ازای هر کیلو گوشت، حدود ١٥ هزار لیتر آب مصرف می شود .۶- استفاده از آب خاکستری در بخشی از مصارف خانگی٧- تغییر الگوی مصرف و سبک زندگی٨- در صورت نیاز، انتقال آب بین حوضه های آبریز فقط برای شرب٩- ساخت تأسیسات و مخازن بزرگ در زیر شهرها برای ذخیرۀ آب باران به جای هدایت آب باران به بیرون از شهر و به سوی دریا در زمان های ترسالی و فصل های بارانی و برای جلوگیری از خسارات سیل و آسیب رسیدن به تأسیسات و زیرساخت های شهری و هدر رفت آب شیرین.

به طور کلی مشکل آب در سال های پیش رو در کشورهای خاورمیانه، مشکلی جدی خواهد بود و آینده نگری و سیاست گذاری در این زمینه باید به صورت جدی از سوی دولت ها پیگیری شود. از اینرو ما تا پیچیدگی های مسئله آب را که دارای ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فناورانه و امنیتی است درست درک نکنیم نمی توانیم به مشکلات مسئلۀ آب فایق آییم.

https://www.shoma-weekly.ir/ucqNtr