صورتجلسه شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی ۳ مرداد ۱۳۵۹
درباره بررسی نخست وزیری مهندس میرسلیم
بنی صدر که رای آورد و رئیس جمهور شد، کوشید پایه‌های قدرت خود را استحکام بخشد. امام خمینی(ره) به او میدان داد تا ماهیت او برای مردم آشکار شود. از او حمایت می‌کرد اما هدایت می‌کرد که مردم وظایف خود را بیابند. فرماندهی کل قوا را به او داد تا چهره اش برای نیروهای مسلح کاملاً شناخته شود در حالی که بنی‌صدر تصور می‌کرد امام را فریب داده یا امام مجبور است خواسته های وی را برآورده سازد. وی سپس با تاسیس دفتر هماهنگی همکاری های مردم با رئیس‌جمهور کوشید اکثریت مجلس شورای اسلامی را به دست آورد و نگذارد حزب جمهوری اسلامی و جامعه روحانیت در مجلس اکثریت را به دست آورند. ترفندهای گوناگونی را اجرا کرد ولی نتوانست موفق شود و فقط چند نفر از همراهان او به مجلس اول راه یافتند. بنی صدر در جبران این شکست تلاش کرد نخست وزیری را که امور اجرایی کشور به دستش بود از یارانش بگمارد. او می‌خواست سلامتیان یا خانم سودابه شریفی را نخست وزیر کند ولی متوجه شد که مجلس به این افراد رای نمی‌دهد و امام نیز رضایت ندارد. به ناچار با سران حزب که اکثریت مجلس را اداره می‌کردند وارد مذاکره شد تا با امتیازدهی از جمله چند وزیر، فرد دلخواه خود را بر حزب تحمیل نماید ولی حزب مخالفت کرد سپس مذاکره با بنی صدر برای اینکه چه کسی نخست وزیر شود، شروع شد چون به هر حال طبق قانون باید نخست وزیر را رئیس جمهور به مجلس معرفی می‌کرد. در شورای مرکزی حزب موضوع مطرح شد، افراد مورد نظر حزب فارسی، میرسلیم و رجایی بودند دو سه نفر دیگر مثل آقای زواره‌ای نام برده شدند ولی توافقی روی آنها نبود. بنی صدر با هر سه نامزد مخالفت کرد و چون حزب هم محکم ایستادگی کرد و با افراد او به شدت مخالفت کرد. از بین سه نفر مطرح به آقای میرسلیم اظهار تمایل نمود گرچه نارضایتی خود را از او نیز بیان کرد. آقای مهندس میرسلیم از طرف حزب و شهید آیت‌الله بهشتی مأموریت یافته بود با بنی‌صدر مخالفت جدی مثل شهید آیت و مرحوم زواری نداشته باشد و مدارا کند تا به هر حال روابط ضروری با رئیس قوه مجریه کشور و حزب را اداره نماید و آقای میرسلیم توانست این ماموریت را با تدبیر انجام دهد. با اظهار تمایل اجباری بنی‌صدر موضوع در جلسه شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی به تاریخ جمعه سوم مرداد ۱۳۵۹ در دفتر مرکزی حزب در سرچشمه مطرح گردید. مذاکرات این جلسه یکی از یادگارهای دوران انقلاب است که آن را در دفترچه ای نوشته‌ام. نظرات متفاوت اعضای شورای مرکزی و استدلال ها و چگونگی ارائه راه کارها بسیار جالب و عبرت آموز است. مروری بر آن جلسه تاریخی سرشار از فایده های فراوان است. تذکر این است که این نگاه ها بر اساس شرایط آن دوره از نظام جمهوری اسلامی و انقلاب مطرح شده است و اکثرا با نیت خیر بوده است و نباید آن مطالب را با فضای سیاسی امروز که چهل سال از آن جلسه می گذرد، سنجید.
بادامچیان
گزیده صورتجلسه 1359/5/3
جلسه با تلاوت آیات قرآن شروع شد.
دستور جلسه: بررسی نخست وزیری
گزارش داده شد که پس از مذاکرات با رئیس جمهور و رد پیشنهاد های وی برای نخست وزیری او از بین سه نامزد مورد نظر حزب آقایان رجایی، فارسی و میرسلیم به ناچار با اظهار نارضایتی آقای میرسلیم را می‌تواند بپذیرد. بنابراین موضوع از طرف رئیس جمهور حل شده است. موضوع اصلی رای مجلس است که بیشتر به رجایی و فارسی تمایل دارد.
آقای عسگر اولادی: نمایندگان مجلس بر حسب وظیفه رای می‌دهند. مانند دکتر آیت، بنی‌صدر خودش و همه افرادش و برخی از معممین مجلس مانند آقای حجتی با تمام قوا کوشیدند آیت رای نیاورد ولی او خوب حرف زد و عده کثیری را قانع کرد. فضای مجلس با بنی‌صدر نیست. رای دیروز مجلس به آیت در واقع رای منفی به بنی صدر بود. چنانچه آقای موسوی خوئینی ها در هنگام رای گفت این رای را علی‌رغم بنی صدر می دهم. به نظرم اگر درباره نخست وزیری با نمایندگان خوب حرف بزنیم رای می‌دهند البته اگر فارسی و رجایی معرفی شوند رای بیشتری خواهند داشت و بعضی نماینده ها می گویند بنی‌صدر، فارسی را بهانه قرار داده است.
آقای هاشمی: من هم مانند عسگر اولادی فکر می کنم با مقداری تفاوت. مجلس به نظر من منطقی برخورد می کند. رای مجلس به غضنفرپور( بنی صدری) کاملاً نشان داد که مجلس با سنجیدن مطالب منطقی برخورد می‌کند. اکثریت نمایندگان می خواهند وجدان آنها و رضایت خدا بین خودشان و خدا را داشته باشند، یارمحمدی هم نمونه دیگری می‌تواند باشد. من دیروز با عده زیادی از نمایندگان صحبت کردم. عموم آنها فارسی و رجایی را بر میرسلیم مقدم می‌دانند به دلیل صلابت در برابر بنی‌صدر اما پس از صحبت قانع می‌شوند. من اگر خودم بخواهم رای بدهم 1- رجایی ۲ - میرسلیم ۳ – فارسی. میرسلیم بیشتر تعهد حزبی دارد تا فارسی و آقای رجایی که تعهد حزبی ندارد و می‌تواند بگوید من عضو حزب نیستم. تدین و تعبد میرسلیم اگر از فارسی بیشتر نباشد کمتر نیست و در حد رجایی است. مسئله این است که از نظر حزبی میرسلیم متعهد حزبی هستند و بنی صدر مخالف بود ولی حالا ناچار است و تسلیم اولین نظر حزب شده است و این محترمانه تسلیم شدن بنی صدر است. در این مرحله مسئله ما هماهنگی در سطح بالاست که بسیار مهم است. بنی صدر دقیقاً گفته است که یا شما نخست وزیری را تشکیل بدهید و من اعلام می‌کنم که این کابینه، کابینه حزب جمهوری است و من برای آن تعهدی ندارم. در این صورت وضعیت این طور می شود، طرفداران بنی صدر در مقابل نخست وزیر موضع می‌گیرند مخالفین هم در برابر نخست‌وزیر موضع دارند بنی صدر هم نق زدن را شروع می‌کند در نتیجه نخست وزیر نمی‌تواند کاری بکند و سقوط می‌کند ولی در مورد آقای میرسلیم بنی‌صدر به ناچار قبول می‌کند البته او از میرسلیم هم ناراحتی دارد. من نظرم این است فردا بعدازظهر وکلاء را دعوت کنیم، با توضیحات بیش از نصف آراء را خواهیم داشت. ما در مجلس می توانیم ۲۴ ساعت بعد از معرفی، نخست وزیر را تایید کنیم.
آقای آیت: از دید اولی اگر الان میرسلیم معرفی شود، رای نمی‌آورد. فارسی هم نه از دید ما بلکه از دیدی که ۷۰ رای آورد، رای می‌آورد منتها مصلحت ما و مصلحت انقلاب و مملکت این است که بن بست پدید نیاید و پیش کشیدن فارسی به بن بست رساندن است. در مورد میرسلیم او خوب است، بنی صدر هم که قبول کرده او را نمی‌شناسد و گول خورده است مهم کار آقای میرسلیم است با وزرای او. آیا درباره وزرا با بنی‌صدر به نتیجه ای رسیده اید؟ در مجلس شکست شما شکست حزب و پیروزی شما پیروزی حزب است. بنی صدر دست از کارشکنی بر نخواهد داشت. نظر من این است که با توافق مجلس شما انتخاب شوید و باید کوشید که رد نشوید.
آقای میرسلیم: اطلاعی که به من داده‌اند جو سیاسی مجلس رای افراد سطح بالا به بنده است اطرافیان بنی‌صدر نظر به رد من دارند. آنها میرسلیم را یک راه حل تحمیلی می‌دانند و به بنی‌صدر می‌گویند قبول نکن و ما هم رای نمی دهیم. درباره وزرا گفته ام که قصد ما این است که کابینه یک دست داشته باشیم به نظرم افراد ضد بنی‌صدر نباشند او بحثی نخواهد داشت.
آقای....: من فکر می کنم کلاه بزرگی دارد به سر حزب می رود و برای دومین بار شما سروران دارید گول بنی‌صدر را می‌خورید. من می‌گویم میرسلیم می‌تواند به نام حزب و به کام بنی صدر تمام شود. حزب مدافع فارسی باشد و بیانیه‌ای صادر نماید.
آقای محمد هاشمی: کشمکش بنی صدر و حزب اگر بر سر وزرا ادامه یابد مصلحت نیست. دوشنبه مجلس بودم طرح بنی‌صدر ها این بود که وی نوبری را به مجلس معرفی کند و مجلس رد کند و قیافه مظلوم بگیرد. می گفتند فارسی مطرح نبود شما فارسی را مطرح کرده‌اید تا میرسلیم قبول شود.
آقای زواره ای: مسائل مختلفی مطرح شد وقتی میرسلیم نخست وزیر شد کابینه او کابینه حزب خواهد بود و ما باید به جای فکر پیروزی یا شکست به فکر پیروزی و شکست انقلاب باشیم. اگر دولت موفق نشود شکست خط امام خواهد بود چرا کار نکنیم که دولت حتما موفق نشود.
آیت الله بهشتی: چند نکته:
۱ - ما زمینه‌های اجتماعی را فراهم کردیم که اگر میرسلیم انتخاب شود بگوییم انتخاب حزب که فارسی بوده عملی نشده است. با بیانیه خود فارسی و حزب و مصاحبه من که پس از فارسی رجایی بهتر است ما می توانیم جلوی تبلیغات خلاف واقع بنی‌صدر را بگیریم. ۲ – حزب می خواست فارسی را مطرح کند و بنی‌صدر نخواست و چون بر حسب قانون اساسی به هر حال باید نخست وزیر را رئیس جمهور معرفی کند و وزرا را تایید نماید وقتی که رئیس جمهور نتوانست انتخاب حزب را بپذیرد و از نظر او میرسلیم قبول شده ایشان مسئول این کار است و این ما هستیم که می توانیم بگوییم انتخاب بنی‌صدر را قبول کرده‌ایم.3- آنچه مهم است و خیلی مهم است مسئله کابینه است. اگر بنی صدر روی لیست وزرا مورد توافق ما امضاء گذاشت دیگر بعد از آن نمی تواند چیزی بگوید و اگر حرفی بزند می‌توان گفت که پایبند قانون اساسی نیست. نکته مهم این است که مسئله سیاسی کاری را با سیاست داشتن قاطی نکنید. "سیاسی کاری" یعنی انسان آنچه مصلحت آرمانش نیست انجام دهد تا جمع‌آوری طرفدار و حفظ منافع بکند، "سیاست داری" این است که واقعیت های موجود را در نظر گرفتن و با مصلحت آرمانی عمل کردن دولتی که سر کار می‌آیند باید بتواند عمل کند و اگر از اول با مقاومت منفی گسترده روبرو شد، بگویید چه باید بکند؟ طبع مدیریت این است که مدیریت حتی الامکان با مقاومت گسترده ای روبرو نباشد اگر بنی صدر موضع منفی غیر انزوایی بگیرد کار مشکل می شود. آقای مشکینی قاضی شهری را به نیشابور فرستادند اطرافیان آقای انصاری راد میدان حضور به او ندادند و هتاکی و هو کردند، چنین قاضی چگونه می تواند قاطعیت انقلابی داشته باشد. مخالفت آقای بنی صدر در ماه‌های اولیه، لزوم شکستن بنی‌صدر را مطرح می کند تا بتوانیم نیروی لازم را برای کار داشته باشیم. در مورد آقای فارسی من به عنوان یک عضو شدیداً به ایشان اعتراض دارم امروز می‌دانند جلسه مهم نخست وزیری مطرح و خودش هم نامزد است و نمی آید ما به عنوان حزب نمی توانیم برای ایشان کار کنیم چون تعهد تشکیلاتی ندارند. آقای رجایی را قبلاً در کار مدرسه کمال و رفاه و رابطه با مجاهدین تجربه کرده ایم و در آموزش و پرورش فردی است که می تواند کار را پیش ببرد.
ادامه دارد....
