کی از صنایعی که از ارزش‌افزوده بالایی برخوردار است و در سالهای اخیر به عنوان یکی از صنایع فکری جوامع معرفی شده است، صنایع خلاق می‌باشد. این صنایع شامل صنایع دستی و هنری، طراحی، سمعی و بصری، رسانه‌های نوین، هنرهای نمایشی، چاپ و نشر است.
حسن ثاقب - با توجه به سند چشم‌انداز 20ساله کشور صادرات غیرنفتی باید به گونه‌ای افزایش یابد که باعث کاهش اتکای کشور به صادرات نفتی شود. بنابراین دولت باید در جهت حضور فعال صادرکنندگان کالاهای غیر نفتی در بازارهای جهانی تلاش کند.
• یکی از صنایعی که از ارزش‌افزوده بالایی برخوردار است و در سالهای اخیر به عنوان یکی از صنایع فکری جوامع معرفی شده است، صنایع خلاق می‌باشد. این صنایع شامل صنایع دستی و هنری، طراحی، سمعی و بصری، رسانه‌های نوین، هنرهای نمایشی، چاپ و نشر است. یکی از ویژگی‌های این صنایع استفاده نیروی انسانی با مهارت، استعداد و خلاقیت فردی می‌باشد.
صنایع خلاق نقش بسیار موثری در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها می‌تواند ایفا نماید. برخی از این حوزه ها عبارتند از:
اهمیت و نقش صنایع خلاق
• اقتصادی:
به گزارش آنکتاد، تجارت جهانیِ محصولات صنایع خلاق طی سالهای اخیر روند رو به رشدی داشته از سال 2002 تا 2008 در حدود 5/11 درصد رشد داشته است که نشان‌دهنده تاثیر صنایع خلاق در رشد اقتصاد ملی به گونۀ چشمگیر می‌باشد.
• اجتماعی:
این صنایع از نظر اشتغال‌زایی بر جنبه اجتماعی اثرگذارند به‌طوری‌که این صنایع هم«دانش‌بر» هستند یعنی باید از نیروی کار مهارت‌های خاص و صلاحیت‌های حرفه‌ای سطح بالا برخوردارند و هم«کاربر» هستند، مثل تئاتر و سینما که تماماً به نیروی کار خلاق متکی می‌باشند.
مکان جذاب برای کار، با یک سبک زندگی خوشایند و پتانسیل بالای درآمد در سیاست‌های اشتغال به یک حوزۀ جذاب تبدیل شده‌اند. پتانسیل اشتغال‌زایی این صنایع از دیدگاه سیاست اشتغال می‌تواند حایز اهمیت باشد و از طرف دیگر این صنایع موجب ارتقای انسجام اجتماعی می‌شود و جوامعی را که به کشمکش‌های اجتماعی و انواع مختلف تنش‌های داخلی دچار می‌شوند، می‌توان از طریق مشارکت در آیین‌های فرهنگی درمان کرد.
• فرهنگی:
خلق ارزش فرهنگی امری است که به موازات خلق ارزش اقتصادی از طریق راه‌اندازی صنایع خلاق دنبال می‌شود و نهایتاً در خدمت اهداف فرهنگی جامعه قرار می‌گیرد که در پی اهداف اقتصادی از سوی دولت‌ها مورد حمایت قرار گرفته‌اند.
عوامل گسترش صنایع خلاق
عوامل گسترش صنایع خلاق را به شرح زیر می توان بیان نمود:
• تغییر فن‌آوری، همراه با انتشار گسترده از فن‌آوری‌های اطلاعات، منجر به نوآوری از طریق ظهور بسیاری از شکل‌های جدید برای تولید محصول (به عنوان مثال ظرفیت ذخیره‌سازی صدای موسیقی مانند فایل‌های کامپیوتری، کپی و تکثیر آنها را بر روی رایانه‌های شخصی و انتقال آنها از طریق اینترنت) تا به حال اثرات عمیقی بر کل زنجیره ارزش از بسیاری از صنایع خلاق گذارده است.
• رشد اقتصادی خدمات به این معنی که سرمایه‌گذاری‌های ناملموس در سرمایه انسانی بازدهی بزرگتر به ارمغان می‌آورد. به ویژه، بخش‌های خاصی از قبیل خدمات کسب و کار (بازار دانش فنی، تدارکات، خدمات حقوقی، حسابداری، حسابرسی، خدمات حقوقی و لجستیکی و صادرات)، اطلاعات و فن‌آوری ارتباطات (ICT) ، نرم‌افزار کامپیوتر و صنایع سمعی و بصری به عنوان ظهور رهبری فعالیت‌های اقتصادی در اقتصاد بازار پیشرفته است. صنایع خدماتی نیز منبع رو به رشد تقاضا برای محصولات صنایع خلاق، به خصوص در طراحی، تبلیغات و بازاریابی است.
• رشد تقاضا برای محصولات خلاق نیز یکی از عوامل گسترش و توسعه صنایع خلاق می‌باشد. افزایش درآمدهای واقعی در کشورهای صنعتی، تقاضا برای محصولات وابسته به درآمد از جمله کالاها و خدمات خلاق را بالا برده است. عامل دیگر نسل‌های جدید مصرف‌کنندگان از اینترنت، تلفن همراه، رسانه‌های دیجیتالی و غیره از این رو پیدایش مصرف‌کنندگان به عنوان خالقان محصولات خلاق، به افزایش چشمگیر تعامل‌های فرهنگی منجر شده است.
• رشد بی‌وقفۀ گردشگری در سطح جهان طی سالهای اخیر به رشد صنایع خلاقی که کالاهای خلاق و خدمات فرهنگی را به بازارهای جهانگردی عرضه می‌کنند، کمک کرده است. بخش فرهنگی از طریق ایجاد تقاضا برای بازدید از میراث فرهنگی، موزه‌ها و نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها و امثال این‌ها و نیز تشدید علاقۀ جهانگردان به حضور در محل برگزاری کنسرت‌های موسیقی، تئاتر در اغلب شهرها به توسعۀ گردشگری کمک می‌کند.
موانع گسترش صنایع خلاق
موانع گسترش صنایع خلاق را به شرح زیر می توان بیان نمود:
• کمبود سرمایه: کسب و کارهای بخش خلاق در همۀ مراحل با جیره‌بندی سرمایه مواجه‌ا‌ند چون آینده بازار برای محصولات خلاق نامشخص است و دستیابی به سرمایۀ اولیه معمولاً دشوار است. پیش‌بینی تقاضا برای کالاهای خلاق، مانند فیلم و کتاب معمولاً دشوارتر از محصولات صنعتی است، به‌طوری‌که دولت و سرمایه‌داران خصوصی معمولاً به تولید این کالاها مانند پروژه‌هایی با ریسک بسیار بالا نگاه می‌کنند .بانک‌ها و دیگر موسسات مالی و اعتباری نیز هیچ تسهیلاتی برای کسب وکارهای خلاق، به ویژه کسب وکارهای فرهنگی پرداخت نمی‌کنند و آنها را تقریباً به رسمیت نمی‌شناسند.
• فقدان مهارت‌های کارآفرینی: راه‌اندازی و مدیریت کسب و کارهای خلاق مستلزم مهارت‌های خاص در زمینه‌های کارآفرینی، هنری و یا فرهنگی است. در کشورهای در حال توسعه، برنامه‌های توسعۀ مهارت و دوره‌های آموزش حرفه‌ای می‌توانند به این مشکلات بپردازند.
• نبود زیرساخت و قوانین لازم: مشکل نبود زیرساخت و ضوابط، کمبود شبکه‌های توزیع برای بازاریابی کارآمد محصولات در نبود سازوکارهای حمایتی نمود پیدا می‌کند. چارچوب قانونی معقول که ناظر بر تدوین و اجرای قراردادها باشد برای کار حرفه‌ای ضروری به نظر می‌رسد و با یک رژیم مالکیت معنوی موثر، تولیدکنندگان خلاق می‌توانند به حقوق واقعی و منصفانۀ خود دست یابند.1
پی نوشت:
1- «ازصنایع فرهنگی تا صنایع خلاق» اندیشکده صنعت و فناوری(آصف)
• تلخیص از مقاله صد نکته در خصوص توسعه صنعت خلاق کشور
• یکی از صنایعی که از ارزش‌افزوده بالایی برخوردار است و در سالهای اخیر به عنوان یکی از صنایع فکری جوامع معرفی شده است، صنایع خلاق می‌باشد. این صنایع شامل صنایع دستی و هنری، طراحی، سمعی و بصری، رسانه‌های نوین، هنرهای نمایشی، چاپ و نشر است. یکی از ویژگی‌های این صنایع استفاده نیروی انسانی با مهارت، استعداد و خلاقیت فردی می‌باشد.
صنایع خلاق نقش بسیار موثری در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها می‌تواند ایفا نماید. برخی از این حوزه ها عبارتند از:
اهمیت و نقش صنایع خلاق
• اقتصادی:
به گزارش آنکتاد، تجارت جهانیِ محصولات صنایع خلاق طی سالهای اخیر روند رو به رشدی داشته از سال 2002 تا 2008 در حدود 5/11 درصد رشد داشته است که نشان‌دهنده تاثیر صنایع خلاق در رشد اقتصاد ملی به گونۀ چشمگیر می‌باشد.
• اجتماعی:
این صنایع از نظر اشتغال‌زایی بر جنبه اجتماعی اثرگذارند به‌طوری‌که این صنایع هم«دانش‌بر» هستند یعنی باید از نیروی کار مهارت‌های خاص و صلاحیت‌های حرفه‌ای سطح بالا برخوردارند و هم«کاربر» هستند، مثل تئاتر و سینما که تماماً به نیروی کار خلاق متکی می‌باشند.
مکان جذاب برای کار، با یک سبک زندگی خوشایند و پتانسیل بالای درآمد در سیاست‌های اشتغال به یک حوزۀ جذاب تبدیل شده‌اند. پتانسیل اشتغال‌زایی این صنایع از دیدگاه سیاست اشتغال می‌تواند حایز اهمیت باشد و از طرف دیگر این صنایع موجب ارتقای انسجام اجتماعی می‌شود و جوامعی را که به کشمکش‌های اجتماعی و انواع مختلف تنش‌های داخلی دچار می‌شوند، می‌توان از طریق مشارکت در آیین‌های فرهنگی درمان کرد.
• فرهنگی:
خلق ارزش فرهنگی امری است که به موازات خلق ارزش اقتصادی از طریق راه‌اندازی صنایع خلاق دنبال می‌شود و نهایتاً در خدمت اهداف فرهنگی جامعه قرار می‌گیرد که در پی اهداف اقتصادی از سوی دولت‌ها مورد حمایت قرار گرفته‌اند.
عوامل گسترش صنایع خلاق
عوامل گسترش صنایع خلاق را به شرح زیر می توان بیان نمود:
• تغییر فن‌آوری، همراه با انتشار گسترده از فن‌آوری‌های اطلاعات، منجر به نوآوری از طریق ظهور بسیاری از شکل‌های جدید برای تولید محصول (به عنوان مثال ظرفیت ذخیره‌سازی صدای موسیقی مانند فایل‌های کامپیوتری، کپی و تکثیر آنها را بر روی رایانه‌های شخصی و انتقال آنها از طریق اینترنت) تا به حال اثرات عمیقی بر کل زنجیره ارزش از بسیاری از صنایع خلاق گذارده است.
• رشد اقتصادی خدمات به این معنی که سرمایه‌گذاری‌های ناملموس در سرمایه انسانی بازدهی بزرگتر به ارمغان می‌آورد. به ویژه، بخش‌های خاصی از قبیل خدمات کسب و کار (بازار دانش فنی، تدارکات، خدمات حقوقی، حسابداری، حسابرسی، خدمات حقوقی و لجستیکی و صادرات)، اطلاعات و فن‌آوری ارتباطات (ICT) ، نرم‌افزار کامپیوتر و صنایع سمعی و بصری به عنوان ظهور رهبری فعالیت‌های اقتصادی در اقتصاد بازار پیشرفته است. صنایع خدماتی نیز منبع رو به رشد تقاضا برای محصولات صنایع خلاق، به خصوص در طراحی، تبلیغات و بازاریابی است.
• رشد تقاضا برای محصولات خلاق نیز یکی از عوامل گسترش و توسعه صنایع خلاق می‌باشد. افزایش درآمدهای واقعی در کشورهای صنعتی، تقاضا برای محصولات وابسته به درآمد از جمله کالاها و خدمات خلاق را بالا برده است. عامل دیگر نسل‌های جدید مصرف‌کنندگان از اینترنت، تلفن همراه، رسانه‌های دیجیتالی و غیره از این رو پیدایش مصرف‌کنندگان به عنوان خالقان محصولات خلاق، به افزایش چشمگیر تعامل‌های فرهنگی منجر شده است.
• رشد بی‌وقفۀ گردشگری در سطح جهان طی سالهای اخیر به رشد صنایع خلاقی که کالاهای خلاق و خدمات فرهنگی را به بازارهای جهانگردی عرضه می‌کنند، کمک کرده است. بخش فرهنگی از طریق ایجاد تقاضا برای بازدید از میراث فرهنگی، موزه‌ها و نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها و امثال این‌ها و نیز تشدید علاقۀ جهانگردان به حضور در محل برگزاری کنسرت‌های موسیقی، تئاتر در اغلب شهرها به توسعۀ گردشگری کمک می‌کند.
موانع گسترش صنایع خلاق
موانع گسترش صنایع خلاق را به شرح زیر می توان بیان نمود:
• کمبود سرمایه: کسب و کارهای بخش خلاق در همۀ مراحل با جیره‌بندی سرمایه مواجه‌ا‌ند چون آینده بازار برای محصولات خلاق نامشخص است و دستیابی به سرمایۀ اولیه معمولاً دشوار است. پیش‌بینی تقاضا برای کالاهای خلاق، مانند فیلم و کتاب معمولاً دشوارتر از محصولات صنعتی است، به‌طوری‌که دولت و سرمایه‌داران خصوصی معمولاً به تولید این کالاها مانند پروژه‌هایی با ریسک بسیار بالا نگاه می‌کنند .بانک‌ها و دیگر موسسات مالی و اعتباری نیز هیچ تسهیلاتی برای کسب وکارهای خلاق، به ویژه کسب وکارهای فرهنگی پرداخت نمی‌کنند و آنها را تقریباً به رسمیت نمی‌شناسند.
• فقدان مهارت‌های کارآفرینی: راه‌اندازی و مدیریت کسب و کارهای خلاق مستلزم مهارت‌های خاص در زمینه‌های کارآفرینی، هنری و یا فرهنگی است. در کشورهای در حال توسعه، برنامه‌های توسعۀ مهارت و دوره‌های آموزش حرفه‌ای می‌توانند به این مشکلات بپردازند.
• نبود زیرساخت و قوانین لازم: مشکل نبود زیرساخت و ضوابط، کمبود شبکه‌های توزیع برای بازاریابی کارآمد محصولات در نبود سازوکارهای حمایتی نمود پیدا می‌کند. چارچوب قانونی معقول که ناظر بر تدوین و اجرای قراردادها باشد برای کار حرفه‌ای ضروری به نظر می‌رسد و با یک رژیم مالکیت معنوی موثر، تولیدکنندگان خلاق می‌توانند به حقوق واقعی و منصفانۀ خود دست یابند.1
پی نوشت:
1- «ازصنایع فرهنگی تا صنایع خلاق» اندیشکده صنعت و فناوری(آصف)
• تلخیص از مقاله صد نکته در خصوص توسعه صنعت خلاق کشور