وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّـهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّـهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَهٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَکُم مِّنْهَا ۗ کَذَٰلِکَ یُبَیِّنُ اللَّـهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ

و همگی به رشته (دین) خدا چنگ زده و به راههای متفرّق نروید، و به یاد آرید این نعمت بزرگ خدا را که شما با هم دشمن بودید، خدا در دلهای شما الفت و مهربانی انداخت و به لطف و نعمت خدا همه برادر دینی یکدیگر شدید، و در پرتگاه آتش بودید، خدا شما را نجات داد. بدین گونه خدا آیاتش را برای (راهنمایی) شما بیان می‌کند، باشد که هدایت شوید.

نعمت ( بزرگ ) خدا را بر خود ، به یاد آورید که چگونه دشمن یکدیگر بودید و او میان دلهای شما الفت ایجاد کرد و به برکت نعمت او ، برادر شدید .

در این که مقصود از ریسمان الهى چیست، مفسرّان اختلاف دارند. قرآن، کتاب و سنّت، دین الهى، اطاعت خداوند، توحید خالص، ولایت اهل‏بیت(ع) و جماعت، وجوهى است که در تفسیر آن گفته شده است. برخى نیز مفهوم حبل اللَّه را شامل همه این معانى دانسته‏اند.

دعوت به سوى اتحاد! در این آیه «مسأله اتحاد و مبارزه با هر گونه تفرقه» مطرح شده، مى‏فرماید: «و همگى به ریسمان الهى چنگ بزنید، و از هم پراکنده نشوید» (وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا).

در باره «بِحَبْلِ اللَّهِ» (ریسمان الهى) مفسران احتمالات مختلفى ذکر کرده‏اند و در روایات اسلامى نیز تعبیرات گوناگونى دیده مى‏شود ولى هیچ کدام با یکدیگر اختلاف ندارند زیرا منظور از «ریسمان الهى» هر گونه وسیله ارتباط با ذات پاک خداوند است، خواه این وسیله اسلام باشد، یا قرآن، یا پیامبر و اهل بیت او.

وَلَا تَکُونُوا کَالَّذِینَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَیِّنَاتُ ۚ وَأُولَـٰئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ

و شما مسلمانان مانند مللی نباشید که پس از آنکه آیات روشن برای (هدایت) آنها آمد راه تفرقه و اختلاف پیمودند، که البته برای آنها عذاب بزرگ خواهد بود.

در این آیه خداوند مسلمانان را از این‏که همانند ملت‏هایى باشند که پس از آمدن آیات و ادلّه و بیّنات، راه تفرقه و اختلاف پیمودند، نهى مى‏کند و آنان را به عذابى سخت نهیب مى‏زند .

راه اتحاد بین مومنین

وَأَطِیعُوا اللَّـهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ ۖ وَاصْبِرُوا ۚ إِنَّ اللَّـهَ مَعَ الصَّابِرِینَ

و همه پیرو فرمان خدا و رسول باشید و هرگز راه اختلاف و تنازع نپویید که در اثر تفرقه ترسناک و ضعیف شده و قدرت و عظمت شما نابود خواهد شد، بلکه همه باید یکدل، پایدار و صبور باشید، که خدا همیشه با صابران است.

خداوند ضمن دعوت مسلمین به وحدت و اتحاد در برابر دشمن و پیروى از فرمان خدا و رسول‏صلى الله علیه وآله و نهى آنها از تفرقه و تنازع، نتیجه و عاقبت تنازع و تفرقه را «فَشَل»؛ یعنى سست و ضعیف شدن و نابودى و از دست رفتن قدرت معرفى مى‏کند.

این آیات به خوبی منظور از وحدت میان مسلمانان را روشن می‌کند. مسلمانان با وجود اختلافات سلیقه‌ای و طبیعی و اختلاف در امور جزئی و فرعی، باید در برابر دشمنان بالفعل و بالقوه خود، در جهت حفظ و دفاع از دین و دسترس به اهداف اساسی و اصولی در ابعاد گوناگون، همسو و همفکر و هم‌مرام باشند و با تمام توان و برنامه‌های منسجم و همسو، از دین و دست‌آوردهای آن دفاع نمایند. طبیعی است که این معنا هم با سرشت و فطرت متفاوت انسانها سازگار است و هم اختلافات درون دینی را در امور جزئی و فرعی ، معقول می‌سازد.

قرآن ، مسلمانان را به وحدت در پیروی از خدا و پیامبرش دستور می دهد و از تنازع و مشاجره جهت پیشگیری از سستی و زبونی و اضمحلال اقتدار و عظمتشان به طور صریح نهی می کند .

پیامبر گرامی اسلام با تکیه بر مبانی اتحاد اسلامی، مدینه فاضله ای سرشار از عشق، صمیمیت، برادری، ایثار و تمامی فضایل انسانی ساخت که هنوز بشر در حسرت و آرزوی تحقق دوباره چنین جامعه ای به سر می برد.

در این ایه چند نکته حائز اهمیت است:

· برای اینکه تفرقه به وجود نیاید، وجود و حضور قانون و رهبر لازم است. قانون کامل و جامع باعث می شود تا اختلافات و درگیری ها به حداقل برسد و بعد از آن وجود رهبر و فرمانده باعث می شود تا نواقص و ضعف های قانون، موجب اختلاف نشود.

· در مسیر وحدت، به صبر و شکیبایی نیاز است؛ زیرا گاهی موضوعی خلاف میل ماست و باید برای آنکه نظم امور مسلمانان بهم نخورد، از خواسته شخصی و یا حزبی عدول کنیم و مسئله را تا زمانی که طرح آن به وحدت ضرر بزند، به تعویق بیندازیم.

· اختلاف و درگیری، کاهش کارایی را در پی دارد. توجه به موضوعات مورد نزاع حزبی یا فردی، از توجه به مسائل عام المنفعه می کاهد و همچنین وقتی انسان متوجه امور احساسی شد، از توجه به امور کارشناسی و اقدامات پژوهشی باز می ماند که هر دو باعث کاهش کارایی و عدم استفاده بهینه از منابع مختلف می شود.

· این ایه اشاره به نزاع و درگیری لفظی میان مومنین دارد؛ یعنی اگر مسلمانان برای موضوعات پیش پا افتاده با هم درگیر شوند، هم از مکر و توطئه دشمن غافل می شوند و هم توان اجرایی و فکری آنان کم می شود؛ در نتیجه، دشمن طمع می کند.

گاهی اوقات بر اثر بی تدبیری، نزاع لفظی و درگیری صورت می گیرد و یا اموری اتفاق می افتد که ضربه آن از حمله دشمن بدتر است. پس طمع و هجوم دشمن نتیجه رفتار ماست و «خداوند سرنوشت هیچ قومی را تغییر نمی دهد، مگر آنکه آنها خود، سرنوشتشان را تغییر دهند».·

روایاتی که امربه وحدت می‌کند

پیامبر اعظم (ص) مسلمانان را دعوت به وحدت و اجتماع می‌کند، ومی‌فرماید:

«إلزموا الجماعه و اجتنبو الفرقه؛ واجب است که شما اجتماع کنید و از تفرقه اجتناب کنید»

روایات که نهی از اختلاف و تفرقه می‌کند

پیامبر اعظم مومنان را منع از اختلاف و تفرقه می‌کند، و سبب بدبختی و هلاکت آنان را همان اختلاف و تفرقه می‌داند و در همین زمینه می‌فرماید: «لا تختلفوا، فان من کان قبلکم اختلفوا فهلکوا ؛ >>با هم اختلاف نکنید،زیرا همانا کسانی قبل از شما بودند که اختلاف پیدا کردند، سپس همانا هلاک شدند.

و نیز در روایت دیگری از پیامبر اعظم (ص) داریم که کسی از جماعت مسلمین فاصله بگیرد رشته اسلام را از گردن خود باز کرده است، در همین زمینه می‌فرماید: «من فارق المسلمین قید شبر فقد خلعه ربقه الاسلام عن عنقه، هر کس که از مسلمین به اندازه یک وجب فاصله بگیرد به درستی که رشته اسلام را از گردن خود باز کرده است».

آنچه که از مفهوم روایات فوق استفاده می‌شود آنست که بسیار از گرفتارهای مسلمانان به سبب اختلاف و تفرّقه آن‌ها می‌باشد، که روایت اول به صراحت از اختلاف و تفرّقه منع کرده و آن را سبب هلاکت و نابودی مسلمانان می‌داند، و به هر روی آنچه که همه روایات روی آن تاکید دارند و آن را از نشانه‌های مسلمان بودن و سعادتمندی می‌دانند حفظ وحدت و دوری از پراکندگی می‌باشد.

اما مولفه های اتحاد وانسجام مومنین

1- همسو یی و همگرایی :

پیروان مکتب رهایی بخش اسلام در ارتباط با یکدیگر از تعاملی سازنده برخوردار دارند که این عامل از ایمان و برادری آنها سرچشمه می گیرد در واقع این پیوند روحی و همگرایی معنوی از هر عامل دیگر در جامعه محکمتر است و قلبها را به همدیگر نزدیک می کند و مانع از هر توطئه دشمن می گردد و احساس مسئولیت درقبال همدیگر ایجاد می کند.

2- دوستی ومهرورز ی و مدارا کردن

اسلام مومنان را به خوش رفتاری محبت و مدارا نمو دن با همدیگر دعوت کرده و این صفت اخلاقی را نشانه یعقل و حکمت افراد دانسته است

3- ایمان مشترک:

اگر ایمان واقعی به خدا, پیامبر قرآن و عترت وقیامت و حکومت دینی در سایه ولایت در دل انسانها شکل بگیرد سیمای جامعه اسلامی از برادری ودوستی و محبت بیم مومنین پر می شودچون ایمان به یک آرمان مایه وحدت است و بی ایمانی به آرمان, مایه ی تفرقه و پراکندگی است.

4- حسن معاشرت

اسلام برای استحکام پیوند برادری مسلمانان به هر آنچه همگرایی و همبستگی را تداوم می بخشد ارزش قائل است. حسن معاشرت مستلزم صداقت ؛وفای به عهد ؛ خیرخواهی ؛وپرهیز از مکر و حیله و غیبت اهل ایمان است

5- پیروی از ولایت ورهبری

مومنان ومسلمانان در صورتی می توانند در صلح وآرامش وبرادری واتحادبه سر برند که امور اجتماعی وسیاسی آنها را رهبری فرزانه , هوشمند و بیدار و شجاع مدیریت کند . رهبری و ولایت فقیه عادل دینی محور اتحاد مسلمانان است بهترین الگوی عینی این رویکرد حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری می باشند.

نقش ارتباطات اجتماعی در اتحاد مومنان :

ارتباط را می­توان جریانی دانست که در طی آن دو نفر یا بیشتر به تبادل افکار، نظرات، احساسات، عقاید خود می­پردازند ؛ هر گروه و اجتماعی وقتی از یگانگی برخوردار می­شوند که اعضای آن حس کنند به آن تعلق دارند. در این صورت حاضرند برای نیل به هدف مشترک با هم کار کنند و وقتی روح جمعی در میان انبوهی از انسان­ها پدید می­آید، باعث می شود آنها طوری احساس، فکر و عمل کنند که با احساس، فکر و عملشان هنگامی که تنها هستند، فرق می­کند

فرامین قرآن کریم نیز بدین جهت است که این روابط را به گونه­ای ساماندهی کند، که احساس تعلق و یگانگی و روح جمعی در میان مومنان پدید آید و جامعه اسلامی را به تعالی و ارتقایی که شایسته آن است برساند.

روابط مومنان با مومنان:
«محمد رسول الله و الذین معه اشداد علی الکفار رحماء بینهم»؛ مطابق این آیه شریفه، مومنان با رحم و عطوفت و مهربانی در بین خودشان رفتار می کنند که طبیعتاً یکی از آثار و برکات این رحم و رحمت و عطوفت، ایجاد اخوت و برادری است؛«انما المومنون اخوه»، که این برادری نیز موجب عفو و گذشت و مهربانی برادران در حق همدیگر می­شود؛«ولیعفوا ولیصفحوا الا تحبون ان یغفر الله لکم والله غفور رحیم»، در چنین اجتماع با فضیلتی است که بر روابط آن عفو و گذشت و مهربانی حکمفرماست و نیرو و توان آن برای ایجاد امت واحده و مدینه فاضله­ای به کار می رود.

حضرت علی (ع) می فرماید: از پیامبر(ص) شنیدم، که می­فرمود: اصلاح رابطه بین مردم از انواع نماز و روزه برتر است.
قرآن، بهترین دعای مومنان در حق برادران مومن شان را به آنها می­آموزد که:«ربنا اغفرلنا ولاخواننا الذین سبقونا بالایمان و لاتجعل فی قلوبنا غلا للذین آمنوا ربنا انک رئوف رحیم»؛یعنی پروردگارا بر ما و بر آن برادران مان که در ایمان آوردن از ما پیشی گرفتند، ببخشای و در دل هایمان نسبت به کسانی که ایمان آورده­اند کینه­ای مگذار، پروردگارا راستی که تو رئوف و مهربانی.
از جمله آثاری که به برادری دینی بار می شود؛ محبت و دوستی، تعاون و همکاری و وحدت و یگانگی است و از این رو برادری در جامعه اسلامی اصل است
حکمت تشریع قانون برادری دینی و دوستی در راه خدا و تاکید بر وجوب محبت مسلمانان، همان وحدت کلمه و یکپارچگی مومنین است؛ که یکی از مهمترین خصیصه­های جامعه اسلامی محسوب می­شود و ضامن حفظ و بقای آن در برابر انواع بلایا و مشکلات است.

هدف ازوحدت همدلی نیروهای انقلابی حفظ نظام است:

امام خمینی (ره) همانطور که پیروزی نهضت را مدیون وحدت و همدلی تمام قشرهای جامعه می‌دانستند حفظ نظام را در تمام مقاطع بر اساس محور وفاق میسر می‌داند لذا بر لزوم وحدت بین مردم و حفظ برادری و اخوت در تمامی احوال تأکید داشتند و آنرا برای حفظ اصلاح امری واجب و ضروری بر می شمردند.

« اگر با هم نباشید شکست می خورید اگر شکست بخورید اسلام شکست می خورد .

در جای دیگری می فرمایند:

« تکلیف است برای همه ما که این جمهوری که به اینجا رسیده است تا آخر حفظ کنیم تا آخر حفظ کردن این است که هر روز محکم کنیم برادری خودمان را .»

همچنین می فرمایند :

« بین خودتان برادر باشید حفظ کنید این برادری رابا حفظ برادری شما به اینجا رسیدید و یا حفظ برادری باید جلو بروید .»

بر اساس تعالیم قرآن رابطه ای که بین مؤمنان ایجاد می شود رابطه ای است که از آن به اخوت و برادری یاد می گردد . اِنَّما المُومِنونَ اِخوَه

همچنین به تعبیر قرآن اینگونه برادری به برادری ایمانی و اسلامی تعبیر شده است که مایه و ریشه الفت دوستی و محبت بین قلب های مومنین شده است.

بنابر این مفهوم رهنمود مقام معظم رهبری که فرمودند امروز کشور به اتحاد نیروهای مومن و پای کار احتیاج دارد

مشخص میشود که حفظ نظام اسلامی و آرمانهای آن مستلزم چنین اتحادی است .