به طبع این حضور در متن، که متاسفانه به صورت کمرنگی در ادبیات مقاومت انقلاب اسلامی بروز و ظهور پیدا کرده است، حضور در حاشیه بیشترین سهم را در حافظه مکتوب تاریخچه انقلابی زنانه تشکیل می‌دهد، البته مقصود از این نوع حضور ارزیابی بر مبنای شدت و ضعف تاثیرگذاری در روند نهضت حضرت امام خمینی (ره) نیست، بلکه منظور این است که شاید بهتر بود به این بخش حضور در صحنه زنان نیز در ادبیات مقاومت توجه بیشتری می‌شد، اما در یک بعد دیگر ما در تاریخ انقلاب اسلامی شاهد حضور زنان در نقش خانواده یک مبارز هستیم، این زنان حتی اگر خود مستقیما مبارزه نمی‌کردند، هرگز نمی‌توانستند در آن دوران یک زندگی تقریبا عادی داشته باشند چرا که به واسطه همسر، دختر یا خواهر یک مبارز بودن دائما سایه بازداشت، شکنجه و اعدام بر سر خانواده و عزیزانشان سنگینی می‌کرد و گاهی خودشان ابزار دست نظامیان و ساواک برای شکنجه و گرفتن اطلاعات توسط عناصر ساواک می‌شدند و البته موهبت حضور در این خانواده‌های مبارز خود زنان را نیز تبدیل به مبارزانی فعال می‌کرد.
مبارزانی که درست در دل معرکه حضور داشتند و مطابق فرمان ولی فقیه زمانشان به جهاد علیه حاکم فاسد دوران می‌پرداختند.
بنابراین نمی‌شود به طور یقین مدعی شد که زنان در دوران مبارزان انقلابی در متن حوادث حضور داشتند، البته این حضور زمانی زیبا‌ترین جلوه را به خود می‌گیرد که درمی‌یابیم یک زن با تمام زن بودنش یعنی با احساس مادری و همسری به میدان مبارزه می‌آید و آنچه شگفتی همگان را در این جریان برمی انگیزد، حضور یکپارچه زنان با شکلی متفاوت از الگوهای مرسوم گذشته در عرصه مبارزات انقلابی در ایران و حتی سایر نقاط جهان بوده است؛ زیرا این زنان از یک سو با درنظر گرفتن معیارهای کامل انسانی مانند الگوی اسلامی حجاب به میدان آمده بودند و از سوی دیگر فعالانه در عرصه اجتماع برای تعیین سرنوشت و احقاق حقوق خود و هم وطنانشان در مقیاس دین به پا خاستند برای پی بردن به این مهم که زنان در متن تاریخ انقلاب بوده‌اند، می‌توان به اندیشه‌های رهبر بزرگ انقلاب امام خمینی (ره) مراجعه نمود که می‌فرمایند: «ما باید به زنان خویش افتخار نماییم چه افتخاری بالا‌تر از اینکه زنان بزرگوار ما در مقابل رژیم ستمکار سابق و پس از سرکوبی آن، در مقابل ابرقدرت‌ها و وابستگان آنان، در صف اول، ایستادگی و مقاومتی از خود نشان دادند که در هیچ عصری چنین مقاومتی و چنین شجاعتی از مردان ثبت نشده است.»
اما با پیروزی انقلاب اسلامی گستره فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی زنان رو به افول نگذاشت، بلکه به دلیل حضور مستقیم در میدان مقاومت، جهاد و مبارزه و ایجاد این حس که آنها جزیی از انقلابی هستند که خودشان برایش خون دل خورده و رنج‌ها کشیده‌اند در بطن تمام ریداد‌ها و لحظه‌های انقلاب با همان شاخصه‌های روزهای پیروزی حضور داشته‌اند نگاه به اوراق تاریخ معاصر و حوادثی نظیر، جنگ تحمیلی و لحظه‌های دیگر حماسی ایجاد شده در این مرز و بوم مبین وجود روح انقلابی در زنان است روحی که به واسطه بیداری گر امام خمینی (ره) در جامعه اسلامی دمیده شد و همچنان آثار و برکات آن ادامه دارد.
*کار‌شناس زنان و خانواده